اقتصاد گیگ محور، همان سیستم بازاریابی آزاد است که بر پایه موقعیت های شغلی موقت بوده و سازمان ها کارکنان مستقلی را برای انجام کارهای کوتاه مدت خود استخدام می کنند.
کسب و کار گیگ محور را با ویژگی هایی مثل موقتی، منعطف و درآمد جانبی می شناسند که عموما به کارکنان مستقل یا فریلنسرها پیشنهاد می شود. از نمونه های معروف پلتفرم ها در حوزه اقتصاد گیگ، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اپلیکیشن های هم سواری مانند Uber و Lyft
- بازارهای فریلنسری مثل Upwork ، Fiverr
- خدمات تحویل کالا: Doordash، Instacart
دیگر نمونه های مشاغل گیگ، شامل کارکنان قراردادی مستقل، کارکنان پروژه محور و کارمندان پاره وقت است.
تاریخچه اقتصاد گیگ
ریشه های این صنعت به حدود سال ۲۰۰۰ میلادی برمی گردد؛ آن زمان واژه ی gig را برای بازار کار کوتاه مدت و منعطف به کار می بردند؛ هرچند مفهموم کسب و کار گیگ از قرن ها پیش وجود داشته و به دوره انقلاب صنعتی مربوط می شود. واژه “گیگ” یک اصطلاح محاوره ای است برای اشاره به مشاغلی که تنها برای مدت معینی ادامه دارد. قبلا این واژه را برای نوازندگان موسیقی بکار می بردند.
عوامل رونق دهنده اقتصاد گیگ
بازار کسب و کار گیگ، ترندی است که در کنار قدمت آن، اخیرا نیز مورد توجه بوده و فاکتورهایی در توسعه اش نقش دارند؛ دو مورد از مهم ترین آن ها را می توان بدین شکل نام برد:
- تحرک بیشتری در میان نیروی کار بوجود آمده
- حجم بیشتر مشاغل به صورت دورکاری و بر بستر پلتفرم های آنلاین انجام می شود.
در نتیجه، بین شغل و محل کار فاصله می افتد و لزوما انجام وظایف شغلی در محل مشخصی مثل دفترکار انجام نمی شود و فریلنسر می تواند از هرکجای دنیا، آن را انجام دهد. از سوی دیگر، کارفرما هم با دسترسی به گستره وسیع متقاضیان کار، می تواند مناسب ترین کارمند را از هر کشور یا منطقه ای انتخاب کند.
رونق کسب و کارهای گیگ محور در آینه آمار
در حال حاضر، بیش از ۷۵ میلیون نفر (یعنی در حدود نیمی از کل نیروی کار) در ایالات متحده فریلنسر وجود دارد. این آمار به میزان بیش از ۸۶ میلیون نفر در سال ۲۰۲۵ و بیش از ۱۰۰ میلیون تا سال ۲۰۲۸ خواهد رسید. ۸۹ درصد شرکت ها تمایل دارند از نیروی دورکار استفاده کنند. این آمار نشان می دهد که دوره استخدام تمام وقت کارکنان و محدود به محل مشخص، رو به پایان است و تقریبا همه مشاغل سنتی را می توان در مدل گیگ محور ارائه داد. به گفته “سارا ساتن”، مدیر Flexjobs، آنلاین سازی مشاغل (Uberization) یک ترند یا تغییر سریع نیست. در واقع، همان آینده مشاغل است.
افراد در مدل کسب و کار گیگ
پیکره کسب و کار گیگ شامل شرکت ها، کارکنان و مشتریان آنها بوده و با تنوع کارکنان، شامل افراد زیر است:
- فریلنسری که به ازای انجام کار، دستمزد دریافت می کند
- کارکنان قراردادی مستقلی که با انجام و تحویل کار، بر اساس قرارداد حقوق خود را دریافت می کنند
- کارمندان پروژه محور که بعد از تکمیل هر پروژه هزینه آن را می گیرند.
- کارکنان موقتی که برای مدت زمان خاصی استخدام می شوند
- کارکنان پاره وقت که ساعت کاری آن ها کمتر از مدت تمام وقت است.
از رهگذر اقتصاد گیگ، گزینه های متنوعی از محصولات تجاری و صنایع در اختیار مشتری قرار می گیرد و این است که آن ها برای راحتی در کار، دریافت خدمات بهتر و یا هر دوی اینها به کسب و کارهای گیگ، مثل برنامه های خدمات رانندگی مانند Uber و خدمات تحویل غذا Grubhub رجوع می کنند.
دیگر مزیت کسب رو کارهای گیگ برای مشتری این است که در آن سعی می شود خدماتی که در مدل سنتی، همه جا یافت نمی شود یا مقرون به صرفه نیست، به مشتری ارائه گردد. نمونه بارز، Airbnb است که در مناطقی که اجاره هتل امکان پذیر نیست، اقامتگاه های موقتی را حتی بعضا به قیمت کمتر به مشتری ارائه می دهد.
اقتصاد گیگ و استارتاپ ها
کسب و کارهای گیگ محور می تواند تاثیرات خوب و بزرگی بر روند کار استارتاپ ها بگذارد؛ چرا که برای آن ها فرصت دسترسی به گستره وسیع تری از افراد مستعد فراهم کرده و باعث کاهش هزینه های استخدام نیروی کار ب.ده است. با این وجود، چالش هایی نیز برای آن ها به وجود آورده، مانند نحوه مدیریت نیروی دورکار و اجرای سیاست های کاری.
مزیت های بهره گیری از کارکنان گیگ محور برای استارتاپ ها:
استخدام نیروی گیگ برای استارتاپ ها مزایای مختلفی دارد از جمله: دسترسی به طیف وسیع تر نیروی کار، کاهش هزینه های استخدام نیرو، انعطاف بیشتر در زمان بندی پروژه و حجم کار.
صنایع رایج گیگ محور
کسب و کارهای مختلفی از مدل گیگ بهره می برند که مرسوم ترین آن ها موارد زیر است:
- امور حسابداری و مالی: مشاوران مستقل و نمایندگی های امور رهن ملک
- امور اداری: دستیاران اداری و منشی گری
- هنر و طراحی: نوازندگان موسیقی یا طراحان گرافیک
- ساخت و ساز: نجاران و دیگر مشاغل ساختمان سازی
- آموزش: مدرسان جایگزین و معلمان خصوصی
- نگارش: محتوا نویسان و تبلیغ نویس ها
- فناوری اطلاعات: مهندسان امنیت اطلاعات و تحلیل گران شبکه
- رسانه و ارتباطات: نویسندگان فنی و عکاس ها
- توسعه نرم افزار: مهندسان DevOps و تجربه کاربری
- حمل و نقل: رانندگان تاکسی آنلاین
برخی از موفق ترین ها در کسب و کار گیگ
در این لیست، چند نمونه از بهترین شرکت های حوزه گیگ در سال ۲۰۲۴ را معرفی می کنیم:
- Doordash: یک شرکت تحویل غذاست که کارکنان آن، غذا و نوشیدنی را از رستوران دریافت کرده و به دست مشتری می رسانند.
- Instacart: برای افرادی که به خرید کردن علاقه دارند، این بهترین گزینه است؛ نیروی کار می تواند به دو صورت full-service (خرید لیست کامل مشتری و تحویل آن درب منزل) و یا in-store (کمک به مشتری در خرید و آماده سازی اقلام خریداری شده برای او در محل فروشگاه) فعالیت کند.
- Uber: پلتفرم خدمات رانندگی آنلاین: اوبر، اولین استارتاپ در زمینه خدمات اشتراک گذاری رانندگی است و همچنان در این صنعت، پیشروست.
- Fiverr: فایور، بستر آنلاین فریلنسرهاست که از سال ۲۰۱۰ فعال بوده و اکنون بیش از ۱۰۰ گروه خدمات مانند طراحی، تولید محتوا و دیجیتال مارکتینگ ارائه می دهد.
